Nauczycielu, co robić, gdy chcą cię zwolnić?

Sprawdź, na jakich zasadach możesz ubiegać się o odprawę lub przeniesienie w stan nieczynny. A może przysługuje ci urlop na poratowanie zdrowia albo świadczenie kompensacyjne?
Chociaż ostatnio liczba nauczycieli wzrosła o 1 proc., niedługo zacznie ich ubywać. Niż demograficzny sprawia, że likwiduje się coraz więcej placówek oświatowych. W 2005 roku było 5,9 mln uczniów, w 2011 roku - tylko 4,8 mln. Liczba ta maleje także z powodu wstrzymania obowiązku posyłania sześciolatków do szkoły. Dlatego po wakacjach część nauczycieli nie wróci do pracy.

Co na to Karta?

W większości szkół pracują nauczyciele zatrudnieni na podstawie mianowania. Można ich zwolnić tylko zgodnie z Kartą nauczyciela. A to nie jest proste. Według artykułu 20. zwolnienie takiego pracownika jest możliwe wyłącznie: ¨ gdy szkoła przestaje istnieć (albo likwidacji ulega jej część, np. filia); ¨ jeśli konieczne są zmiany organizacyjne powodujące zmniejszenie liczby oddziałów w szkole (np. klas); ¨ gdy następują zmiany w planie nauczania uniemożliwiające dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze godzin.
Jeśli szkoła planuje zwolnienie nauczyciela, musi o tym poinformować organizację związkową, do której ten należy. Jeżeli tego nie zrobi, będzie to warunek wystarczający do podważenia wymówienia w sądzie pracy. Związkowcy mają 7 dni na pisemne zgłoszenie umotywowanych zastrzeżeń. Jeżeli nauczyciel nie należy do związku, dyrektor nie musi nikogo informować o planach zwolnienia go.
Przygotowując wypowiedzenie, dyrektor nie musi konsultować się ze związkami. Ma jednak obowiązek kierować się jasnymi, obiektywnymi kryteriami, uwzględniającymi kwalifikacje nauczyciela, jego praktykę, ocenę tego, jak się wywiązuje ze swoich obowiązków, opinię współpracowników i rodziców oraz stosunek do dyscypliny pracy (spóźnienia, nieobecności itp.).
Zwolniony nauczyciel może zwrócić się do sądu pracy. Jeśli ten oceni, że wypowiedzenie jest nieuzasadnione i zastosowane kryteria były nieobiektywne lub dyskryminujące, nauczyciel ma prawo do przywrócenia do pracy albo do odszkodowania, równego maksymalnie trzymiesięcznemu wynagrodzeniu.
Uwaga! Nabycie przez nauczyciela uprawnień emerytalnych jest wystarczającym powodem do jego zwolnienia.

Do kiedy można zwolnić?

Teoretycznie wypowiedzenie nauczyciele powinni dostawać najpóźniej trzy miesiące przed datą zakończenia umowy o pracę. Ale w praktyce można je wręczyć najpóźniej do 31 lipca. Okres wypowiedzenia to trzy miesiące. Można go skrócić nawet do miesiąca, jeżeli nauczycielowi zostanie wypłacona suma za pozostałe dwa, obliczona tak jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.

Co z odprawą?

Odprawa przysługuje każdemu nauczycielowi, niezależnie od stanowiska. Jej wysokość oblicza się tak jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy.
Zwolniony nauczyciel zatrudniony na umowę o pracę otrzyma dodatkowo:

• wynagrodzenie miesięczne, jeśli pracował w szkole krócej niż 2 lata;
• dwumiesięczne, jeśli pracował od 2 do 8 lat;
• trzymiesięczne, jeśli przepracował ponad osiem lat.

Uwaga! Nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania wypłaca się odprawę w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.

Co oprócz zwolnienia?

Wymówienie to nie jedyne wyjście. W zamian można zaproponować:

• zmniejszenie wymiaru zajęć
  Proponowana liczba godzin nie może być większa niż połowa obowiązkowego wymiaru. Wymaga podpisania przez nauczyciela wypowiedzenia zmieniającego. Jeśli ten je przyjmie, nowe warunki wchodzą w życie po trzech pełnych miesiącach od dnia wręczenia nowej umowy. Nawet jeśli nauczyciel dostanie je 15 czerwca, to pracę na nowych warunkach zacznie dopiero od 1 października. Wypowiedzenie zmieniające jest ważne przez rok. Można go jednak nie przyjąć. Decyzję trzeba podjąć do czasu, gdy minie połowa okresu wypowiedzenia, czyli do półtora miesiąca. Odrzucenie go jest równoznaczne z rozwiązaniem stosunku pracy.
  Uwaga! Nauczyciel może odwołać się do sądu pracy i nie będzie to równoznaczne z nieprzyjęciem wypowiedzenia zmieniającego.

• urlop zdrowotny
  Przysługuje po przepracowaniu przynajmniej siedmiu lat (w pełnym wymiarze i na czas nieokreślony). Wtedy nauczyciele mają prawo do rocznej przerwy na poratowanie zdrowia. Dostają w tym czasie pensję zasadniczą, dodatek za wysługę lat oraz inne świadczenia pracownicze (np. dodatek wiejski i mieszkaniowy). Reszta przywilejów zależy od regulaminu szkoły.
  Bywa, że dyrektorzy szkół otwarcie namawiają nauczycieli na taki urlop, grożąc np. zwolnieniem. Ten, kto zgodzi się na takie rozwiązanie, musi wiedzieć, że nie uchroni go to przed utratą pracy. Choć specjaliści prawa pracy uważają, że zgodnie z kodeksem pracy (art. 41) w trakcie usprawiedliwionej nieobecności nie można wręczyć wypowiedzenia, pozwala na to Karta nauczyciela. Sąd Najwyższy w 2006 roku uznał, że urlop zdrowotny nie uchroni nauczyciela przed zwolnieniem, ale kilka lat później przyznał, że choć akceptuje tezę z 2006 r., wypowiedzenie nauczycielowi stosunku pracy po rozpoczęciu urlopu jest sprzeczne z jego celem i bezskuteczne. Uwaga! Uchwała Sądu Najwyższego z 2006 r. odnosi się tylko do nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania (nie chroni ich kodeks pracy, który zwalniania w czasie urlopu wyraźnie zakazuje). Czyli nauczyciela zatrudnionego na umowę o pracę, zgodnie z art. 41 kodeksu pracy, nie można zwolnić w czasie urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności, np. na zwolnieniu lekarskim lub urlopie na poratowanie zdrowia.
  Okres wypowiedzenia w wypadku zwolnienia na urlopie zdrowotnym wynosi trzy miesiące, niezależnie od tego, ile czasu zostało do końca urlopu. Czyli jeśli nauczyciel jest na urlopie do 1 października 2012 r., to gdy dostanie wypowiedzenie do końca maja, umowa rozwiąże się 31 sierpnia.

• stan nieczynny
  Nauczyciel, który już dostał wypowiedzenie, może w ciągu 30 dni od daty jego otrzymania poprosić o przeniesienie w stan nieczynny. Wniosek trzeba złożyć na piśmie. Nauczyciel w stanie nieczynnym jest traktowany jak osoba zatrudniona. Zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego oraz do innych świadczeń pracowniczych, np. dodatków socjalnych (wiejskiego i mieszkaniowego) przez maksimum sześć miesięcy. Po tym czasie stosunek pracy wygasa.
  Uwaga! Dyrektor szkoły ma obowiązek przywrócenia do pracy w pierwszej kolejności nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym, na tym samym lub innym stanowisku, pod warunkiem posiadania przez niego wymaganych kwalifikacji. Jeśli nauczyciel odmówi, w tym samym dniu jego stosunek pracy wygasa.
  W stanie nieczynnym nauczyciel może też podjąć pracę w swojej lub w innej szkole - na wniosek jego lub dyrektora. To dodatkowe zatrudnienie może być w pełnym lub niepełnym wymiarze. Nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie odpowiednie do wymiaru zajęć, niezależnie od pobieranego wynagrodzenia z tytułu pozostawania w stanie nieczynnym. Należy jednak pamiętać, że w takim przypadku można być zatrudnionym na okres nie dłuższy niż okres stanu nieczynnego. Gdy stan nieczynny się kończy, drugi stosunek pracy nauczyciela też ulega rozwiązaniu.
  Uwaga! Jeśli dyrektor przywróci nauczyciela ze stanu nieczynnego, ten drugi stosunek pracy automatycznie ulega rozwiązaniu.

• świadczenie kompensacyjne
  Przysługuje tym, którzy ukończyli 55 lat i mają odpowiednio długi staż ubezpieczeniowy i okres pracy nauczycielskiej (co najmniej 30 lat, w tym minimum 20 lat pracy w placówkach oświaty, co najmniej w 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć) i rozwiązali stosunek pracy. Przy ustalaniu wymaganego stażu ZUS nie uwzględnia okresów niewykonywania pracy, za które nauczyciel otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (np. okresów pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego czy też urlopu na poratowanie zdrowia). Nie są również wliczane okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego oraz służby wojskowej.
  Prawo do świadczenia kompensacyjnego ma charakter okresowy. Ustaje najpóźniej w przededniu osiągnięcia przez osobę doń uprawnioną powszechnego wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn.
  Uwaga! Ubiegając się o świadczenie kompensacyjne, nauczyciel musi rozwiązać wszystkie umowy o pracę, bez względu na to, gdzie i w jakim wymiarze czasu jest zatrudniony. Przeciętne świadczenie kompensacyjne w zeszłym roku wynosiło 2560 zł brutto.

• emerytura pomostowa
  Prawo do niej przysługuje tylko niewielkiej grupie nauczycieli zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich i zakładach poprawczych. Trzeba mieć ukończone 55 lat (kobiety) i 60 (mężczyźni). Wymagany jest również przynajmniej 20-letni staż ubezpieczeniowy dla kobiet i 25-letni dla mężczyzn. W wymienionych instytucjach nauczyciel starający się o emeryturę pomostową powinien przepracować na pełnym etacie 15 lat, z tego przynajmniej 1 dzień przed 1 stycznia 1999 roku i po 31 grudnia 2008 roku. Kto nie pracował w wymaganym okresie na pełen etat, nie otrzyma pomostówki. Skorzystać może jedynie ze świadczenia kompensacyjnego w takiej samej wysokości.

Źródło: GazetaPraca.pl